Tarcica dębowa

Tarcica Dębowa

Dąb Europejski (szypułkowy i bezszypułkowy)

Nazewnictwo:

polskie: dąb europejski, dąb szypułkowy, dąb bezszypułkowy
angielskie: European oak
francuskie: chene, chene pendoncule, chene rouvre
niemieckie: Eiche, Sommereiche, Wintereiche
nazwy stosowane w innych krajach: W Czechach i Słowacji: dub letni, dub zimni, we Włoszech- farnia, rovere, w Chorwacji- hrast poletni, hrast kitnjakn

Tarcica dębowa, dostępność:
26mm - KD - nieobrzynana - kl. I / II
32mm - KD - nieobrzynana - kl. I / II
52mm - KD - nieobrzynana - kl. I / II

Występowanie:

Oba gatunki dębów występują powszechnie w Europie. Dąb bezszypułkowy lepiej rośnie w rejonach nieco cieplejszych, w porównaniu do dębu szypułkowego (rozpowszechniony od Irlandii po Ukrainę oraz w zachodniej Azji). Północna granica występowania dębu bezszypułkowego biegnie od Królewca w kierunku Białegostoku, Puszczy Białowieskiej, Kowla w kierunku północno-wschodnim. Dąb szypułkowy najlepiej rośnie na glebach żyznych i głębokich. Dąb bezszypułkowy rośnie na siedliskach uboższych i suchszych, ale wymaga łagodniejszego klimatu. Występuje głównie w borach mieszanych. Tworzy on liczne zespoły leśne, drzewostany lite i mieszane. Udział dębów w naszym kraju wynosi ok. 5,6% całkowitej powierzchni leśnej. 

Pokrój drzewa:

Dęby, to drzewa długowieczne rosnące ponad 300 lat (pojedyncze okazy mogą mieć nawet 100 lat). Pokrój dębów jest w dużej mierze zależny od warunków wzrostu. Z uwagi na preferencje siedliskowe, dęby szypułkowe mają zwykle dość krótkie pnie i szerokie, silne konary. Osiągają wysokość do 40 metrów (czasem nawet do 50 metrów) przy średnicy pnia w odziomku od 1,5 do 2,0 m. Pień jest prosty, dobrze wyrośnięty, często skręcony i do wysokości 15 m bez gałęzi. Kora jest gruba, głęboko spękana, ciemnoszara. Dęby bezszypułkowe tworzą długie pnie zaznaczone wyraźnie do wierzchołka zwartej korony. Dęby te osiągają wysokość do 35 metrów. Kora jest cieńsza, jasnoszara do żółtawej, z wiekiem łuskowata, płytko spękana.
Typ struktury:

Liściasty pierścieniowonaczyniowy, szeregi (pierścienie) dużych naczyń rozpoczynają każdy z przyrostów rocznych.

Biel:

wąski, żółtawobiały, o szerokości od 2 do 5 cm.

Twardziel:

o barwie od jasnobrunatnej do ciemnobrunatnej; drewno twardzieli zanurzone w wodzie przybiera z biegiem czasu zabarwienie ciemnoszare do czarnego (rozpuszczone w wodzie związki żelaza wchodzą w reakcje chemiczne z garbnikami występującymi w drewnie) w wyniku czego powstaje tzw. czarna dębina.

Zapach:

tuż po przetarciu, w stanie świeżym, drewno wydziela wyraźny kwaskowaty zapach, który po wysuszeniu zanika.

Rysunek:

każdy słój roczny rozpoczyna, co najmniej jeden lub kilka szeregów naczyń o dużym świetle (tworzące drewno wczesne), dzięki czemu słoje te są dobrze widoczne. W strefie drewna późnego, naczynia o niewielkiej średnicy otoczone są jaśniejszymi komórkami miękiszowymi, z którymi tworzą charakterystyczne struktury w postaci płomienistych języczków, dobrze widocznych na tle ciemniejszych włókien drzewnych. Szerokie promienie drzewne są dobrze widoczne na wszystkich przekrojach. Na przekroju promieniowym tworzą, typowe dla drewna dębowego, smugi (tzw. błyszcz). Na przekroju stycznym, widoczne są w postaci ciemniejszych kresek o wysokości kilku centymetrów, a na przekroju poprzecznym, tworzą koncentrycznie rozbiegające się jaśniejsze linie.

Typowe wady:

dość liczne sęki (twarde i ciemniejsze od otaczającej tkanki), pęknięcia promieniowe, listwy mrozowe, wewnętrzny biel i zaciągi słoneczne oraz palmy garbnikowe.
Właściwości fizyczne drewna Dębowego:

Według sześciostopniowej skali Krzysika, dąb to drewno umiarkowanie ciężkie (klasa III). Średnia gęstość dla stanu powietrzno-suchego (dla drewna o wilgotności ok.12%) wynosi 690 kg/m³. Omawiane drewno charakteryzuje się wilgotnością punktu nasycenia włókien na poziomie 24% i średnimi wartościami skurczów. Według klasyfikacji Monina, dąb należy do drewna średnio kurczliwego. Anizotropia skurczu ma średnia wartość- ponad 2,0.

Właściwości mechaniczne drewna Dębowego:

Z wysoka gęstością drewna związane są wysokie właściwości mechaniczne, tym bardziej, że jest to drewno prostowłókniste. Przykładowo, średnia wytrzymałość na ściskanie wynosi ok 65 MPa, a wytrzymałość na zgniatanie statyczne ok 88 MPa. Drewno to charakteryzuje się średnim modułem sprężystości osiągającym wartość 11,0 GPa oraz dość wysoką twardością. 

Twardość:

Twardziel jest oporna w nasycaniu środkami ochrony drewna. Jednak nie jest to konieczne ze względu na jej wysoką naturalną trwałość. Wg PN-EN 350-2:2000 trwałość twardzieli wobec grzybów w skali pięciostopniowej wynosi 2, co oznacza drewno trwałe. Biel jest nietrwały i i wielu zastosowaniach stanowi odpad (jest niedopuszczalny).
Suszenie:

Jest trudne i powolne. Występuje skłonność do pękania i paczenia.

Obróbka:

Drewno dębowe szerokosłoiste, zawierające więcej drewna późnego, jest twarde i trudniejsze w obróbce, natomiast drewno wąskosłoiste jest lżejsze i bardziej miękkie, przez co można łatwiej je obrabiać. W trakcie obróbki wydziela intensywny zapach.

Szlifowanie:

Drewno dębowe szerokosłoiste, zawierające więcej drewna późnego, jest twarde i trudniejsze w obróbce, natomiast drewno wąskosłoiste jest lżejsze i bardziej miękkie, przez co można łatwiej je obrabiać. W trakcie obróbki wydziela intensywny zapach.

Łączenie:

Klejami wodnymi i rozpuszczalnikowymi można mocować elementy o niewielkich wymiarach. Bez ograniczeń można stosować tylko kleje poliuretanowo-epoksydowe, dwuskładnikowe poliuretanowe, jednoskładnikowe poliuretanowe, hybrydowe. Przy łączeniu za pomocą wkrętów i gwoździ wymaga uprzedniego nawiercania. Nie zaleca się stasowania łączników zawierających żelazo z uwagi na niebezpieczeństwo korozji i pojawienia się atramentowych zabarwień.

Wykończenie:

Właściwie przygotowana powierzchnia dobrze przyjmuje środki malarsko- lakiernicze. Należy się jednak liczyć z ciemnymi przebarwieniami w kontakcie z lakierami wodnorozcieńczalnymi. Konieczne jest stosowanie specjalnych lakierów podkładowych, przeznaczonych do drewna zawierającego garbniki. 

Zastosowanie:

Zalecane zastosowania w parkieciarstwie- drewno dębowe to uznany materiał parkieciarski, z którego wyrabia się różne elementy podłogowe, w szczególności deszczułki parkietowe i mozaikę. Najbardziej efektowy pod względem wizualnym jest przekrój promieniowy z widocznym błyszczem, który podkreśla się poprzez wykończenie powłokami lakierniczymi. W elementach podłogowych z dębu niepożądana jest obecność bielu. Podłoga dębowa, , ze względu na właściwości drewna, może być zarówno ułożona w salonie, jak i intensywnie użytkowanym korytarzu. Drewno dębowe stanowi obecnie podstawowy surowiec, z którego wyrabia się w Polsce i Europie parkiety (ponad 60% udział w rynku). Drewno dębowe dostępne jest w postaci deszczułek parkietowych, mozaiki i lamparkietu oraz elementów warstwowych, rzadziej jako deski podłogowe czy parkiet przemysłowy.
Inne zastosowania- znane i cenione drewno dębowe jest materiałem wszechstronnym o licznych zastosowaniach. Używane jest zarówno w pomieszczeniach zamkniętych, jak i na zewnątrz. Z drewna dębowego wykonuje się elementy konstrukcyjne w budownictwie lądowym i wodnym, półfabrykaty meblowe, dawniej podkłady kolejowe, słupy, prowadnice szybów górniczych oraz beczki i kadzie dla przemysłu chemicznego. Drewno dębowe używane jest również w szkutnictwie. Z wąskosłoistych pni dębowych skrawa się okleiny. Kora z młodych dębów jest cennym surowcem garbarskim.

Gatunki podobne:

Podobnym gatunkiem do dębu europejskiego jest drewno innych dębów pochodzących z Europy: np. dąb omszony, dąb burgundzki, dąb korkowy; z Ameryki Północnej: np. dąb biały, dąb czerwony, dąb czarny; z Azji: np. dąb mongolski, dąb kaukaski. Ogółem znanych jest około 250 gatunków dębów, liczne rasy i odmiany. Z tego 150 występuje w Azji, 80 w Ameryce Północnej i w 20 w Europie. Znaczenie handlowe ma tylko część z nich. 

Czarna dębina (Quercus robur L., Quercus petrea Matt.) z Europy
W twardzieli drewna dębowego znajdują się znaczne ilości garbników. Jeśli pień drzewa dębowego przez długi czas (kilka stuleci) znajduje się w wodzie (bagno, jezioro, koryto rzeki), to wskutek reakcji zawartych w nim garbników z solami żelaza znajdującymi się w wodzie, stopniowo zmienia swoją barwę na szarą, a następnie na czarną. Powstaje tzw. czarna dębina, ceniona jako surowiec do produkcji intarsjowanych mebli, podłóg oraz wyrobów artystycznych. Czarna dębina, w porównaniu do normalnego drewna dębowego, zwykle jest trudniejsza w suszeniu(bardziej pracuje przy zmianach wilgotności) oraz charakteryzuje się nieco większą twardością i kruchością (jest trudniejsza w obróbce). Intensywność zabarwienia jest często zróżnicowana w obrębie pojedynczego pnia: warstwy wewnętrzne drewna są szarawe, a bardziej zewnętrzne – prawie czarne. Sama biel jest zwykle rozłożona przez bakterie aneorobowe, przy czym twardziel też może wykazywać oznaki rozkładu przez mikroorganizmy – uzależnione jest to od warunków, w jakich przelegiwało to drewno. Obecnie uzyskuje się ciemne zabarwienie drewna dębowego wskutek specjalnej obróbki, np. amoniakowanie lub terminowanie.

Dąb biały (Quercus sp. Z podrodzaju Leucobalanus: np.Quercus alba L.) z Ameryki Północnej.
Dąb biały (gatunek wymieniony w normie PN-EN 13556:2005) znany pod nazwą American white oak to drewno pozyskiwane z kilku gatunków dębów występujących w Ameryce Południowej. Drewno, to pod względem właściwości i wyglądu, jest niemal identyczne jak drewno dębu europejskiego i może stanowić jego pełnowartościowy zamiennik. Tak jak dąb europejski, dąb biały ma zamkniętą strukturę ( ma wcistki w naczyniach) i przez to jest szczelny (może być stosowany w szkutnictwie i bednarstwie), ale jednocześnie trudny do nasycania impregnatami. Drewno to odznacza się wysoką naturalna trwałością i stosunkowo jasna barwą. Średnia gęstość w stanie powietrznosuchym wynosi ok.680 kg/m³.

Uwagi:

Pył powstający przy obróbce może spowodować podrażnienia błon śluzowych i skóry, oraz problemy dermatologiczne. W kontakcie z żelazem w drewnie dębowym powstają trwałe, sinoatramentowe plamy. Mogą powstawać ciemniejsze ślady po przekładkach.

Informacje dodatkowe:

W przypadku drewna dębowego, o jego właściwościach decyduje szerokość przyrostów rocznych. Im przyrosty te są szersze, tym drewno dębowe ma wyższą gęstość, twardość i wytrzymałość. Szerokosłoiste drewno dębowe charakteryzuje się nieco większymi skurczami, a obróbka mechaniczna jest trudniejsza.